غزه: تخریب بناهای تاریخی با بمباران‌های هدفمند اسرائیل

ما مسجد جامع عمری را پس از تخریبش در سال ۱۹۱۷ (۱۲۹۵ هجری شمسی) بازسازی کردیم. فلسطینیان از زیر هر آوار جدیدی برخاستند و باری دیگر جهانشان را از نو ساختند.

زندگی در یکی از محله‌های تاریخی غزه، هنگامی که هر روز برای مدرسه، باشگاه و یا حتی خرید فلافل از ” شهر قدیم” می‌گذشتم، برایم اینچنین معنی داشت.

مکان‌های فرهنگی و تاریخی شهر قدیم در قلب غزه ،که وسیع و گسترده اند، مغز خاطرات کودکی من هستند. صدها بار به آنها سر زدم. تمام افرادی را که در اینجا زندگی می‌کردند، می‌شناختم و راه میانبر به مکان هایی مثل قصر الباشا، مسجد جامع عمری و کلیسای سنت پورفیریوس را بلد بودم. هرگز نمی‌توانستم تصور کنم که روزی بسیاری از این مناطق از بین بروند.

من جزو ۳۳ درصد از فلسطینی‌های غزه هستم که پناهنده نیستند و ریشه خانواده‌ام در این شهر به چند صد سال قبل می‌رسد.  خانواده من از گذشته‌ها ساکن محله‌های التفاح و شجاعیه -دو منطقه باستانی و همجوار هم در غزه- به دور از مرکز شهر قدیم بودند که این امکان را به من داد زمان زیادی را در آن منطقه بگذرانم. اما با دیدن این جنگ  نگران هستم که نسل های جدید و بعدی کودکان فلسطینی مانند من نتوانند بودن در مناطق قدیمی شهر را تجربه کنند.

تاریخ پاک شد

یونسکو از آغاز جنگ، میزان خسارت را تخریب حداقل ۵۰ مکان تاریخی اعلام کرد. قدمت بعضی از این مکان‌ها به هزار سال قبل برمی‌گشت.

مثلا مسجد جامع عمری را درنظر بگیرید. این مسجد که در ابتدا به عنوان یک کلیسا در قرن پنجم ساخته شد، قدیمی‌ترین و بزرگترین مسجد غزه و گواهی بر تاریخ غنی آن است. مغول ها در قرن سیزدهم بخش هایی از آن را ویران کردند و انگلیسی ها در طول جنگ جهانی اول به شدت به آن آسیب رساندند.

اسرائیل در طی جنگ کنونی، بخش وسیعی از این مسجد را از بین برد. مسجد در اوایل دسامبر (آذر)، دو ماه پس از شروع جنگ، مورد حمله هوایی قرار گرفت . عکس‌های منتشر شده نشان می‌دهد که محوطه اطراف مسجد تخریب نشده و هدف اصلی اسرائیل، ویرانی خود مسجد است.

این تنها ساختمان ویران‌شده‌ی شهر قدیم نیست. کلیسای سنت پورفیریوس سومین کلیسای قدیمی جهان که در سال ۴۲۵ پس از میلاد تأسیس شد و قصر الپاشا که  قدمت آن به دوره ممالیک در قرن سیزدهم باز می‌گردد، هدف بمباران اسرائیل قرار گرفتند.

این تخریب شامل بسیاری از مکان‌های تاریخی خارج از شهر قدیم هم شده. یکی از آن‌ها مسجد ابن عثمان در شجاعیه است که مادربزرگم سالهای زیادی از کودکی خود را در آنجا گذراند.  پدرش خادم این مسجد تاریخی بود.

او اغلب از خاطراتش، هنگامی که از بالای مناره مسجد به دریا خیره می‌شد، یاد می‌کرد. اسرائیل در اوایل دسامبر هنگام حمله به شجاعیه، مسجد را تخریب کرد و چیزی جز آوار باقی نگذاشت. حال برای گفتن این خبر غم انگیز به مادربزرگ باید کلمات مناسبی پیدا کنم، اصلا آسان نیست.

بازسازی رستوران، مغازه و بازار امری معقول است که می‌توان آن را به راحتی مدیریت کرد، اما حقیقتا در غزه امری بسیار تلخ و سخت است. ممکن است برخی از این مکان ها هرگز بازسازی نشوند. روند طولانی و چالش برانگیز بازسازی دلیل آن نیست؛ دلیلش این است که صاحبان آن مشاغل و تمام خانواده‌های آن‌ها از ثبت احوال فلسطین پاک شده‌اند.

بچه‌های من ممکن است هرگز لذت بحث را در مورد اینکه فلافل کدام رستوران بهترین است یا کدام سوپرمارکت‌ها بهتر کاسبی می‌کنند -مانند زمانی که من انجام می‌دادم- تجربه نکنند. اما چیزی که بیشتر مرا آزار می‌دهد این است که من هم ممکن است دیگر هرگز آن مکالمات را نداشته باشم.

 از نو خواهیم ساخت

تیم حقوقی پرونده آفریقای جنوبی علیه اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری، بر تأثیر مخرب جنگ روی زندگی فلسطینیان در غزه تاکید کرد.

در واقع، نابودی آن مکان‌ها فراتر از فاجعه محروم کردن کودکان از فرصت یادگیری درباره میراث خود است. این نابودی، محو کردن تاریخ فلسطین است، روایتی که اسرائیل مدت‌هاست به آن حمله کرده است.

با این تخریب وجود و هویت ما فلسطینیان را از بین میبرد.

آیا باید به حقوق بین‌الملل اشاره کنم؟ به نظر می رسد که در برابر این تجاوز که ده ها هزار نفر را کشته، کل محله ها را نابود کرده و مردم ما را گرسنه نگه داشته است، ناتوان است.

اما، بله، پروتکل ۱ الحاقی ۱۹۷۷ به کنوانسیون ۱۹۴۹ ژنو هرگونه اعمال خصمانه علیه بناهای تاریخی، آثار هنری یا عبادتگاه که میراث فرهنگی یا معنوی مردم را تشکیل می دهند، ممنوع کرده.

زبان از توصیف بی‌توجهی اسرائیل به قوانین بین‌المللی قاصر است.

با این حال، همانطور که مسجد جامع عمری را پس از تخریب آن در سال ۱۹۱۷ بازسازی کردیم، از زیر آوار برمی‌خیزیم و باری دیگر آن را از نو می‌سازیم.

اسرائیل می‌تواند مساجد، کلیساها و خیابان‌های ما را ویران کند، اما روحیه ما شکست ناپذیر است. حتی اگر اشغالگران ما را از بازسازی شهر منع کند، برای هر رستورانی یک شعر، برای هر محله یک رمان و برای هر شهر یک دایره المعارف خواهم نوشت.

اسرائیل ممکن است هر گوشه غزه را ویران کرده باشد، اما هرگز آن گوشه از خاطرات ما را نمی‌تواند پاک کند.