تغذیه ما: مقلوبه و فته تقلبی در غزه گرسنه

ام‌کمال عبید در کلاسی که طی سال گذشته خانه آن‌ها بوده‌است، در کنار اجاقی هیزمی به نوه یک ‌ساله خود، کریم، غذا می‌دهد.

غذا ساده است: نان خیس‌شده در چای، اما برای فلسطینی‌های غزه، به وعده‌ای تبدیل‌شده که در اوج کمبود، زندگی‌شان به آن وابسته ‌است.

این وعده غذایی معمولی که در آن محل به عنوان چای فته شناخته می‌شود، مدت‌ها با تاریک‌ترین دوران غزه، مانند حملات اسرائیل و محاصره‌های طولانی‌مدت مرتبط است.

اکنون، با تمام شدن برنج، غلات و غذای کنسرو‌شده تحت محاصره کامل اسرائیل ، این تنها چیزی است که برای زنده‌ماندن خانواده عبید باقی مانده‌است.

پدر کریم، کمال عبید، ۳۲ ساله، گفت: «اولین باری را که چای فته خوردم دقیقاً به یاد ندارم، اما در سال‌های اولیه محاصره و جنگ ۲۰۰۸ -۲۰۰۹ حدوداً ۱۴ سال داشتم.»

در آن زمان، چیزی برای خوردن نداشتیم، بنابراین با چای و تکه‌های نان خشکی که می‌توانستیم پیدا کنیم، زنده ماندیم.

کمال به یاد می‌آورد که مادرش چگونه آن را برای او و خواهران و برادرانش تهیه می‌کرد، به خصوص وقتی از گرسنگی گریه می‌کردند.

او گفت: «او حتی امروز، همچنان این کار را برای ما و فرزندانم می‌کند.»

این روزها از زمان اتمام غذاهای کنسرو شده، ما بیش از هر زمان به آن وابسته هستیم. یا چای فتاح است و یا ماناکیش.

از زمان آغاز جنگ علیه غزه،  اسرائیل مرزهای نوار غزه را بسته و ورود کالا، غذا، دارو و سوخت را به شدت محدود کرده‌است.

اما در ۲ مارس، با تحمیل محاصره کامل، ورود همه منابع نجات‌دهنده، از جمله غذا، آب و کمک‌های بین‌المللی را به طور کامل مسدود کرده‌است.

همزمان، نیروهای اسرائیلی طبق روال همیشگی به سوی ماهیگیران و کشاورزان فلسطینی که تلاش می‌‌‌‌‌‌‌کردند به منابع غذایی باقی‌مانده از ویرانی این نوار دسترسی پیدا کنند، آتش گشوده و ده ها نفر را کشته و زخمی کرده‌اند.

جمعیت تقریبی ۲.۳ میلیون نفری غزه گرفتار چیزی شده‌است که سازمان ملل و سازمان‌های بشردوستانه آن را قحطی «ساخت بشر» توصیف کرده‌اند، قحطی که تاکنون جان بسیاری از غیرنظامیان به‌ویژه کودکان و سالمندان را گرفته‌است.

وعده های غذایی زمان جنگ

ام کمال با اعلامیه‌های محاصره اسرائیل بیگانه نیست. هر زمان که خبر نزدیک بودن محاصره‌ای را می‌شنود، شروع به انباشت مواد ضروری – کنسرو، غلات، آرد گندم – و مهم‌تر از همه، مقادیر زیادی چای می‌کند.

ام کمال عبید  گفت: «در مواقع عادی، ما آنقدر چای را دوست داریم که روز و شب آن را می‌نوشیم. اما در زمان کمبود و گرسنگی ، چای به منبعی برای تغذیه و در زمان اضطراب ، به یک منبع آرامش‌بخش و حتی جایگزینی برای قهوه تبدیل می‌شود.»

او به یاد آورد: «در طول محاصره شمال غزه در سال اول این جنگ، ما هفت یا هشت بار در روز چای می جوشاندیم. چیزی دیگری برای خوردن و نوشیدن نداشتیم.»

وقتی هوا تاریک می‌شد و بمب‌ها شهر را تکان می‌داد، دور هیزم‌ها جمع می‌شدیم و چای می‌نوشیدیم و برای بچه‌هایمان چای فتاح درست می‌کردیم تا حواسمان پرت شود.

اکنون، با کاهش مجدد ذخایر، شیر و شیر‌خشک از جمله اولین لوازم ضروری بودند که از بین رفتند، به ویژه پس از اینکه سازمان ملل و سایر آژانس‌های امدادی اعلام کردند که توزیع را به دلیل تخلیه انبارها متوقف می‌کنند.

بدون تغذیه نوزادان، خانواده ها شروع به تغذیه کودکان نوپا با چای فته کردند.

در نبود مواد غذایی مغذی برای نوزادان، خانواده‌ها شروع به تغذیه کودکان نوپا با چای فته کردند.

ام‌کمال گفت: «این کودک تنها یک سال دارد، مرحله‌ای حیاتی از رشد، و برای رشد مناسب به شیر غنی شده با ویتامین نیاز دارد، به خصوص زمانی که گوشت، سبزیجات یا میوه‌ای در دسترس نباشد. با این حال، به او چای را با نان می‌خورانیم. ما می‌دانیم که مصرف چای یا هر کافئینی برای کودکی در این سن مضر است، اما فریاد او از گرسنگی شما را با انتخاب‌های غیرممکنی روبرو می‌کند، یا بگذارید گرسنه بماند یا سعی کنید او را زنده نگه دارید، حتی اگر بر سلامتی او تأثیر بگذارد.»

طبق طبقه‌بندی مرحله یکپارچه امنیت غذایی (IPC)، پیش بینی می شود که حدود ۲.۱ میلیون نفر در سراسر نوار غزه بین ماه‌های مه و سپتامبر با سطوح بالایی از ناامنی غذایی حاد روبرو شوند. این شامل نزدیک به ۴۶۹۵۰۰ ​​نفر می‌شود که انتظار می‌رود ناامنی غذایی فاجعه باری را تجربه کنند.

چشم‌انداز فعلی که نشان‌دهنده تشدید چشمگیر در آنچه اکنون یکی از شدیدترین بحران‌های غذایی در جهان است، می‌باشد؛ در مقایسه با تجزیه و تحلیل IPC در اکتبر ۲۰۲۴ افت ناگواری داشته‌است.

به گفته دفتر رسانه‌های دولتی مستقر در غزه، به جز برآورد حدود ۱.۱ میلیون نفری که روزانه با گرسنگی روبرو هستند، تا آوریل بیش از ۶۵۰۰۰ کودک در غزه به دلیل سوء تغذیه حاد در بیمارستان بستری شده‌اند.

غذاهای “تقلبی”

برای ام محمد نشوان، چای فته فقط راهی برای غذا دادن به فرزندانش نیست. 

این غذا جایگزین فته اصلی غزه می‌شود، یک غذای محبوب که به طور سنتی با نان آغشته به آب گوشت یا مرغ تهیه شده و با تکه‌‌های سخاوتمندانه‌ای از گوشت و برنج سفید خورده می‌شود.

معمولاً در روزهای جمعه تهیه می‌شود، زمانی که خانواده‌ها در خانه گرد هم آمده تا شروع تعطیلات آخر هفته را علامت‌ بزنند.

او  گفت: «اگرچه تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد،  اما من اغلب وقتی بچه‌هایم فتاح سنتی می‌خواهند برایشان فتاح چای درست می‌کنم، درحالیکه فقط آب و نان برای کار دارم.»

در مواقع دیگر، او به سادگی آب را می‌جوشاند، کمی نمک و فلفل اضافه کرده و نان را در آن خیس می‌کند و به فرزندانش می‌دهد.

نشوان توضیح داد: «قبل از جنگ، ما هر جمعه فتحه درست می‌کردیم، و ماده اصلی آن همیشه گوشت بود. اما ماه‌هاست که گوشت ندیده‌ایم، بنابراین مجبور به بداهه‌سازی و بازسازی غذاهای آشنای غزه با هر چیزی که پیدا می‌کردیم، بودیم.»

او با خنده گفت: «این غذا را “فته تقلبی” می‌گویند، در واقع به هر غذایی که بدون مواد اصلی آن درست می‌کنیم، می‌گوییم تقلبی.»

یکی دیگر از غذاهای اصلی جمعه، مقلوبه است، غذایی که نام آن در زبان عربی به معنای وارونه است و به طرز تهیه و خوردن آن با برگرداندن آن از قابلمه اشاره دارد. معمولاً دارای لایه‌هایی از برنج، گوشت (مانند گوشت بره، مرغ یا گوشت گاو) و سبزیجاتی مانند بادمجان، گل کلم و سیب‌زمینی است.

حتی در شرایط محاصره و بمباران، برخی از خانواده‌ها این سنت جمعه را ادامه داده‌ و به هر ماده‌ی باقی‌مانده اکتفا می‌کنند.

نشوان توضیح داد: «در طول جنگ، ما  به جز برنج و فلفل هیچ یک از مواد اصلی مکلوبه را نداشتیم. بنابراین چیزی را که «مکلوبه‌ی تقلبی» می‌نامیم، درست کردیم، که بدون گوشت و سبزیجات ضروری تهیه می‌شد.»

وقتی اسرائیل در طول آتش‌بس ژانویه به طور خلاصه و جزئی محاصره را لغو کرد، مقادیر محدودی گوشت و سبزیجات، در کنار سایر کالاها، اجازه ورود یافتند.

در آن زمان بود که نشوان تصمیم گرفت یک مکلوبه‌ی درست و حسابی برای خانواده‌اش درست کند. اولین بار در تقریباً یک سال.

پسر کوچکم که هفت ساله است، از من پرسید چه چیزی می‌پزم. وقتی به او گفتم که مکلوبه است، اخم کرد و گفت: «امیدوارم این بار تقلبی نباشد.»

«شاید خنده‌دار به نظر برسد، اما دردناک است. فرزندان ما آرزوی فقط یک وعده‌ی غذایی مناسب را دارند، چیزی که بو و طعم آشنایی داشته باشد.»